تناسب صدر و ذیل آیات سوره آل عمران

چکیده: قرآن کریم ، برترین و آخرین پیام خداوند و ارزشمندترین گوهر گرانبهایی است که با بلیغ ترین آداب سخن ، مفاهیم و معارف الهی را در اختیار ما قرار می دهد. موضوع تناسب، یکی از موضوعات مهم علوم و معارف قرآنی است که در تفسیر قرآن، مفید و موثر است و شناخت تناسب و هماهنگی آیات را امری ضروری می کند. باید پذیرفت که در بین یک مجموعه ی آیات که در موضوع واحدی وارد شده اند، نوعی ارتباط و قدر مشترکی باشد، به اعتبار این که دارای هدف واحد و قدر جامع و مشترک واحد بوده و جمعاً یک کلام محسوب می شوند که برای ایفای غرض و هدف واحدی نازل گشته اند. از جاهایی که رعایت تناسب در آن مورد تأکید است، مقطع ها و پایان بخش سخن است که به ناچار، باید تناسب کاملی با معنی داشته باشد؛ وگرنه، کلام از هم گسیخته خواهد شد.این تناسب، به دو بخش تقسیم شده است: تناسب معنایی میان پایان آیه با آغاز آن، تناسب لفظی میان آخر آیه و ابتدای آن. با این وصف، بین صدر و ذیل آیات قرآن، تناسب محتوایی وجود دارد که در این تحقیق چهار مورد عمده ی تناسب در سوره ی آل عمران، بدین صورت بررسی می شود؛ گاهی ذیل آیه با اسماء الهی بیانگر هدف خاصی در صدر آیه می باشد؛ مثل «أللهُ ُلا إلهَ إلّا هُوَالحَیُّ القَیّوم» و گاهی ذیل آیه علت حکم صدر آیه را بیان می کند؛ مثل « رَبَّنَا لَا تُزغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِن لَّدُنکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّابُ(8)» و گاهی ذیل آیه حکم صدر آیه را ضمانت می کند؛ مثل « إِنَّ الَّذینَ کَفَرُواْ لَن تُغْنیِ‏َ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَ لَا أَوْلَادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَیْئاً وَ أُوْلَئکَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ(10)» و یا فایده ی حکم آن را می رساند؛ مثل « لَن تَنَالُواْ الْبرَِّحَتیَ‏ تُنفِقُواْ مِمَّا تحُِبُّونَ وَ مَا تُنفِقُواْ مِن شیَ‏ْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بهِ عَلِیمٌ(92)» کلید واژه ها: تناسب ، علت، ضمانت، فایده ی حکم، اسماء حسنی